kutubhona

берган бўлса, шундан кейин биродари томонидан унга бирон нарса ҳадя қилинса», деб сўралганида у бундай деди: Росулуллоҳ с.а.в. шундай деган эдилар:

«إِذَا أَقْرَضَ أَحَدُكُمْ قَرْضًا فَأَهْدَى لَهُ أَوْ حَمَلَهُ عَلَى الدَّابَّةِ فَلاَ يَرْكَبْهَا وَلاَ يَقْبَلْهُ إِلاَّ أَنْ يَكُونَ جَرَى بَيْنَهُ وَبَيْنَهُ قَبْلَ ذَلِكَ»

«Биронтангиз қарз берсаю, сўнг унга ҳадя берилса ёки уловга миндириладиган бўлса, уни минмасин ва ҳадяни қабул қилмасин. Магар ўрталарида шу одат илгаридан жорий бўлиб келаётган бўлса, майли». Ибн Можа ривояти. Бухорий «Тарих»ида Анасдан, у Набий с.а.в.дан ривоят қилди:

«إِذَا أَقْرَضَ فَلاَ يَأْخُذْ هَدِيَّةً»
«Қарз берса ҳадя олмасин». Бу ҳадисни Шувконий келтирган. Бухорий «саҳиҳ»ида Абу Барда ибн Абу Мусодан шундай деганини ривоят қилди: «Мадинага келиб Абдуллоҳ ибн Саломга йўлиқиб қолдим. У менга бундай деди: сен шундай бир ерда яшаяпсанки, у ерда рибо тарқалган. Агар бирон кишида ҳаққинг бўлсаю у сенга ем-хашак ёки арпа ёки сомон ҳадя қилса уни олма. Чунки у рибодир». Байҳақий «Маърифат»да Фузола ибн Убайддан ушбуни ривоят қилди:

«كُلُّ قَرْضٍ جَرَّ مَنْفَعَةً فَهُوَ وَجْهٌ مِنْ وُجُوهِ الرِّبَا»

«Манфаат олиб келадиган ҳар бир қарз рибонинг бир туридир». Ҳорис ибн Усома буни Али р.а. ҳадисидан ушбу лафз билан ривоят қилди:

«أَنَّ النَّبِيَّ A نَهَى عَنْ قَرْضٍ جَرَّ مَنْفَعَةً»

«Набий с.а.в. манфаат келтирадиган қарздан қайтардилар». Бошқа бир ривоятда бундай дейилган:

«كُلُّ قَرْضٍ جَرَّ مَنْفَعَةً فَهُوَ رِبًا»

«Манфаат келтирадиган ҳар қандай қарз рибодир». Ортиқчаси билан қайтариш шарт қилинган ҳар қандай қарзнинг ҳаромлигига ижмо қилингани ҳам бунга далилдир. Ибн Мунзир бундай деди: «Салаф қилувчи олдиндан пулини тўлаб салаф савдоси қилаётган одамга ортиқча беришни ёки ҳадя қилишни шарт қилиб шу асосда салаф қилиб ортиқча олса рибо бўлишига ижмо қилганлар». Убай ибн Каъб, Ибн Аббос ва Ибн Масъуддан ривоят қилинишича, улар манфаат келтирадиган қарздан қайтарганлар. Бу ҳадислар ва